Fysiotherapie bij bekken en bekkenbodemklachten

Wat houdt deze vorm van fysiotherapie in?
De fysiotherapie richt zich op preventieve en curatieve zorg binnen het gehele buik-, bekken- en lage ruggebied bij vrouwen, mannen, kinderen en ouderen. Het bekken, de gewrichtsbanden, de bekkenbodem en de bekkenorganen beïnvloeden elkaar wederzijds. Een klacht in het bekken kan leiden tot een functiestoornis in de bekkenbodem en omgekeerd.

De bekkenbodem is een spierlaag onder in het bekken en heeft drie functies:
 dragen van de buikorganen
 openen en sluiten van de bekkenuitgang
 bijdragen aan de stabiliteit van het bekken

De samenwerkende spieren rondom het bekken en in de lendestreek (het spierkorset) hebben een belangrijke stabiliserende rol voor het bekken en onderrug en daardoor een belangrijke functie in het dagelijks bewegen. De bekkenbodemspieren en het spierkorset kunnen te zwak of te gespannen zijn, of niet op juiste moment functioneren. Hierdoor kunnen stoornissen optreden. Bekkenbodemspieren en het spierkorset zijn aan te spannen en te ontspannen, maar veel mensen zijn zich hiervan niet bewust, voelen de functie niet en hebben er geen bewuste controle over.

Soms ontstaan klachten door onwetendheid en een verkeerde manier van plassen of ontlasten, soms na meerdere blaasontstekingen of na een buik- of prostaatoperatie. Ook bij kinderen kunnen al op jonge leeftijd klachten worden gezien door verkeerd gebruik van bekkenbodemspieren.Hoewel minder algemeen bekend, komen ook bij mannen problemen voor die samenhangen met een niet-optimale bekkenbodemfunctie.
Bij gezonde zwangeren heeft de fysiotherapeutische begeleiding vooral een preventieve functie, namelijk het voorkómen van bekkenpijn en bekkenbodemproblemen.
Door de bekkenbodemspieren en de spieren die daarmee samenwerken bewust te leren gebruiken en houding en beweging op de juiste manier aan te leren, kunnen veel klachten worden voorkomen.

Wat doet de fysiotherapeut?
De fysiotherapeut houdt zich bezig met preventie en met voorlichten, coachen, begeleiden en behandelen bij onderstaande klachten:

 ongewild verlies van urine en/of ontlasting;
 niet te onderdrukken aandrang om te plassen en/of te ontlasten, veel te vaak plassen;
 moeizaam kwijt kunnen van ontlasting;
 gevolgen van verzakkingen van blaas, baarmoeder of darmen;
 pijnklachten in de onderbuik, rond de anus of de geslachtsdelen;
 seksuele problematiek, gerelateerd aan functiestoornissen van de bekkenbodem;
 voor en na operaties in de onderbuik (gynaecologische, urologische en colorectale operaties);
 bekkenpijn en lage rugklachten in de periode rond zwangerschap en bevalling;
 bij gezonde zwangeren is de begeleiding met name gericht op preventie van bekkenpijn en bekkenbodemdysfuncties;
 bekkenpijn en lage rugklachten door andere oorzaken dan zwangerschap of bevalling.

Specifieke vaardigheden en verrichtingen
• de fysiotherapeut geeft voorlichting over en behandeling bij bekkenbodemproblematiek en bekkenpijn;
• de fysiotherapeut helpt bij het leren herkennen en trainen van de spieren van het bekken, van de bekkenbodem en de spiergroepen waarmee de bekkenbodem in het dagelijks functioneren mee samenwerkt;

• de fysiotherapeut herstelt de in samenhang met de klacht verminderde fitheid (conditie) en geeft ADL-adviezen;
• de fysiotherapeut adviseert en helpt bij het herwinnen van de controle over vulling en evacuatie van blaas en rectum ( bijvoorbeeld blaastraining);
• de fysiotherapeut geeft indien nodig advies over ondersteunende hulpmiddelen zoals een bekkenband.

• De volgende handelingen zijn voorbehouden aan gespecialiseerde en geregistreerde bekkenfysiotherapeuten. ( opgenomen in het register van de NVFB ( zie www.nvfb.nl of www.defysiotherapeut.com ) : het uitvoeren van een inwendig onderzoek van de bekkenbodemspieren. De meerwaarde hiervan bestaat uit een vollediger diagnostiek en het kunnen geven van optimale feedback aan de patiënt over het uitvoeren van de gevraagde ontspanning of samentrekking van de bekkenbodemspieren, deze geregistreerde bekkenfysiotherapeut kan daarbij gebruik maken van apparatuur voor elektrostimulatie en myofeedback of van hulpmiddelen zoals de rectale trainingsballon. Deze middelen worden met name gebruikt om spiergroepen of functies, die voor de patiënt onbekend zijn, te leren herkennen en gebruiken;

Wetenschappelijke verantwoording
Conservatieve behandeling (bestaande uit uitleg, leefstijladviezen, toiletadviezen, blaastraining en bekkenbodemoefeningen - eventueel met behulp van biofeedback en/of elektrostimulatie door geregistreerde bekkenfysiotherapeuten) is eerste keus behandeling bij stress- en/of urge urine-incontinentie en in geval van overactieve blaasklachten.
Voor de behandeling van stress urine-incontinentie wordt gewerkt volgens de KNGF-Richtlijn Stress urine-incontinentie.
Uit diverse onderzoeken is gebleken dat bij tijdige revalidatie van de bekkenbodemspieren na de bevalling, incontinentieklachten voorkomen kunnen worden en dat de kosten van fysiotherapie versus de kosten van incontinentiematerialen en operatieve ingrepen in het voordeel van de fysiotherapie uitvallen.
Ook na een prostaatoperatie kan de periode met incontinentieklachten aanzienlijk worden verkort door het trainen van de bekkenbodem
Op het gebied van bekkenpijn in de periode van zwangerschap en bevalling worden in Nederland momenteel verschillende wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd met verschillende vraagstellingen, waaronder wat de toegevoegde waarde is van een fysiotherapeutisch begeleidingsprogramma als aanvulling op het standaard beleid bij bekkenpijn en een inventariserend onderzoek naar de rol van de bekkenbodemspieren bij peripartum bekkenpijn.
Incontinentie voor ontlasting is ook een indicatie voor behandeling met fysiotherapie.

Om de hulpvraag van de cliënt op een professionele wijze te kunnen beantwoorden, baseert de fysiotherapeut de behandeling zo veel mogelijk op wetenschappelijke inzichten (evidence based, expert-expertise) en past deze wetenschappelijke inzichten toe in de klinische praktijk. Omdat er sprake kan zijn van en samenhang tussen slecht functioneren van bekkenbodem en pijnklachten in het gebied van bekken en lage rug, is specifieke kennis en diagnostiek van beide van groot belang. Hetzelfde geldt voor de samenhang tussen orgaanfunctiestoornissen (blaas-, rectum- en seksuele functiestoornissen) en functiestoornissen van de bekkenbodem en de daarmee samenwerkende spiersystemen.

Bij ons in de praktijk is Jolanda van der Peet geschoold in fysiotherapie bij bekken- en bekkenproblematiek . Zij is niet bevoegd tot het uitvoeren van een inwendig onderzoek van de bekkenbodemspieren. Indien deze handeling van toegevoegde waarde is voor de behandeling van de klacht, werkt zij samen met gespecialiseerde geregistreerde bekkenfysiotherapeuten